Zobacz Poradnik w sklepie Muzyczny.pl
Mało, który muzyk zwłaszcza instrumentalista lubi zagłębiać się w teorię muzyki. Większość woli skoncentrować się na aspektach typowo praktycznych czyli skoncentrować się na instrumencie. Jednak znajomość niektórych zasad może okazać się naprawdę bardzo przydatna w praktyce. Do takich należy znajomość systemu pokrewieństwa pomiędzy poszczególnymi gamami, czyli tak naprawdę chodzi o umiejętność szybkiego rozszyfrowania tonacji oraz umiejętność transpozycji, która oparta jest o tzw. zasadę koła kwintowego.
Tonacja muzyczna
Każdy utwór muzyczny jest w określonej tonacji, na który składają się określone dźwięki przyporządkowane do gamy durowej lub molowej. Tonację danego utworu możemy już określić po pierwszym spojrzeniu w nuty. Określają ją znaki przykluczowe oraz akordy lub dźwięki zaczynające i kończące dany utwór. Istotne znaczenie mają także relacje harmoniczne w obrębie tonacji pomiędzy głównymi stopniami gamy, a pobocznymi. Powinniśmy właśnie na te dwa czynniki łącznie patrzeć i nie sugerować się tylko samymi znakami przykluczowymi lub samym akordem rozpoczynającym. Każda gama durowa ma tonację pokrewną molową z taka sama ilością znaków przy kluczu i dla tego takim utwierdzającym elementem co do danej tonacji jest wtedy pierwszy i zazwyczaj ostatni akord w utworze, który stanowi akord tonalny.
Akord tonalny – Tonika
To właśnie tym akordem najczęściej rozpoczynamy i kończymy utwór muzyczny. Od nazwy dźwięku tonicznego bierze się nazwa gamy i zarazem tonacja danego utworu. Akord toniczny zbudowany jest na pierwszym stopniu skali i należy obok subdominanty, który jest na czwartym stopniu i dominanty znajdującym się na piątym stopniu danej skali, do trzech najważniejszych akordów stanowiących triadę harmoniczną, która zarazem stanowi podstawę harmoniczną utworu.
Tonacje pokrewne – paralelne
Jest to jeden z podstawowych elementów systemu dur-moll, który określa związki między poszczególnymi tonacjami durowymi i molowymi, które posiadają przy kluczu taką samą ilością znaków chromatycznych krzyżyków lub bemoli. Między innymi dlatego przy rozszyfrowywaniu tonacji w utworze należy również spojrzeć na początkowy akord rozpoczynający dany utwór muzyczny, gdyż nie tylko ilość znaków przy kluczu określa tonację, ale i dźwięk tonalny. Natomiast najprostszym sposobem na znalezienie tonacji pokrewnej z taką samą ilością znaków jest zagranie tercji małej w dół od dźwięku tonalnego, czyli toniki leżącej na pierwszym stopniu. W tonacji C-dur tercja mała w dół od dźwięku C, to będzie dźwięk A i mamy gamę molową a-moll. Obydwie te gamy nie mają znaku przy kluczu. W tonacji G-dur tercja mała w dół, to będzie E i mamy gamę molową e-moll. Obydwie te gamy mają po jednym krzyżyku. W przypadku gdy chcemy utworzyć tonację pokrewną od gamy molowej, to chronologicznie robimy tercję małą do góry np.: c-moll i Es-dur.
Tonacje pokrewne jednoimienne
Te tonacje mają różną ilość znaków przy kluczach i wspólną cechą jest dźwięk toniczny np. A-dur i a-moll.
Zasada koła kwintowego
Koło kwintowe ma za zadnie ułatwić i uporządkować gamy według przybywających im znaków chromatycznych i jest to pokrewieństwo kolejności. Robimy kwintę do góry od toniki i w każdej kolejnej gamie przybywa dodatkowo jeden znak chromatyczny. Zaczynają od gamy C-dur, która nie ma znaków przykluczowych robimy kwintę do góry od toniki czyli dźwięku C i mamy gamę G-dur z jednym krzyżykiem, następnie kwinta do góry i mamy D-dur z dwoma krzyżykami itd. itd. W przypadku gam molowych nasze koło kwintowe zmienia kierunek ruchu na odwrotny i zmienia się w koło kwadrowe, bowiem cofamy się w o kwartę w dół. I tak od gamy a-moll i dźwięku a kwarta w dół to będzie gama e-moll z jednym znakiem, następnie h-moll z dwoma znakami etc. etc.
Podsumowanie
Znajomość koła kwintowego znacznie ułatwia budowanie kolejności poszczególnych gam, a co za tym idzie ułatwia nam transponowanie utworów do kolejnych tonacji. Znajduje również zastosowanie podczas praktycznej nauki skal, arpeggiów i akordów. Przydatne jest w odnalezieniu zależności funkcyjnych pomiędzy akordami w określonej tonacji. W krótkim czasie można się zorientować, że ta wiedza teoretyczna znacząco poprawia naszą pracę w praktyce. Np.: w znacznym stopniu ułatwia improwizowanie, gdyż wiemy jakich dźwięków możemy używać, a jakich należy unikać.
↑ Do góry
