Jak połapać się w basach akordeonu?

Basy akordeonowe to dla wielu czarna magia i często zwłaszcza na początku edukacji muzycznej sprawiają dużą trudność. Akordeon sam w sobie nie należy do najłatwiejszych instrumentów i by na nim grać trzeba połączyć ze sobą wiele elementów. Oprócz zgrania prawej i lewej ręki trzeba jeszcze nauczyć się płynnie rozciągać i składać miech. To wszystko sprawia, że początki do najłatwiejszych nie należą, ale jak już te podstawy uda nam się ogarnąć, to przyjemność z grania mamy zagwarantowaną.

Taką najbardziej kłopotliwą kwestią dla osoby rozpoczynającej naukę jest strona basowa, na której jesteśmy zmuszeni grać po omacku. Po prostu nie jesteśmy wstanie obserwować, który guzik basowy naciskamy chyba że w lustrze ?. Mogłoby zatem wydawać się, że by nauczyć się grać na akordeonie potrzeba ponad przeciętnych zdolności. Oczywiście zdolności i talent jak najbardziej są przydatne, natomiast najważniejsza jest chęć ćwiczenia, systematyczność i pracowitość. Basy wbrew pozorom nie są trudne do opanowania. To jest pewien schematyczny, ciągle powtarzający się układ guzików. Tak naprawdę, to należy tylko poznać odległości jakie są pomiędzy basem podstawowym np.: X z drugiego rzędu, a basem podstawowym Y również z drugiego rzędu z tym że z szeregu piętro wyżej. Cały układ oparty jest na tzw. kole kwintowym.

Takim punktem odniesienia jest bas podstawowy C, który znajduje się w drugim rzędzie mniej więcej w środkowej części naszych basów. Zanim zaczniemy wyjaśniać gdzie poszczególne basy się znajdują musicie poznać podstawowy schemat całego układu.

I tak w rzędzie pierwszym mamy basy pomocnicze inaczej też nazwane tercjowymi, a dlaczego taka nazwa, to też zaraz zostanie wyjaśnione. W drugim rzędzie mamy basy podstawowe, następnie w trzecim rzędzie znajdują się akordy durowe, w czwartym rzędzie akordy molowe, w piątym rzędzie akordy septymowe, a w szóstym zmniejszone.

Wróćmy zatem do naszego basu podstawowego C znajdującego się w drugim rzędzie. Bas ten ma charakterystyczne wgłębienie dzięki, któremu jesteśmy go w stanie bardzo szybko namierzyć. Powiedzieliśmy już sobie, że układ basów oparty jest o tzw. koło kwintowe, a to dlatego, że każdy bas wyżej w stosunku do tego z niższego szeregu jest o interwał kwinty czystej do góry. Kwinta czysta ma 7 półtonów, czyli licząc półtonami od C do góry mamy: pierwszy półton Cis, drugi półton D, trzeci półton Dis, czwarty półton E, piąty półton F, szósty półton Fis i siódmy półton G. Z kolei od G siedem półtonów do góry to D, od D siedem półtonów do góry to A itd. itd. Tak więc jak widać odległości pomiędzy poszczególnymi dźwiękami znajdującymi się w drugim rzędzie stanowią interwał kwinty czystej. Ale powiedzieliśmy sobie, że nasz bas podstawowy C leży w drugim rzędzie mniej więcej w środkowej części, więc żeby się dowiedzieć jaki bas jest pod nim to musimy sobie tą kwintę czystą w dół od tego C zrobić. Więc pierwszy półton od C w dół to H, kolejny półton w dół od H to B, od B półton w dół ta A, od A półton w dół to As, od As półton w dół to G, od G półton w dół to Ges i od Ges inaczej też (Fis) półton w dół to F. I mamy siedem półtonów w dół od C, co daje nam dźwięk F.

Jak widać znajomość ilości półtonów pozwala nam na swobodne obliczenie gdzie jaki bas podstawowy mamy w rzędzie drugim. Powiedzieliśmy sobie też, że basy w pierwszym rzędzie są basami pomocniczymi nazwanymi również tercjowymi. Nazwa tercjowe pochodzi od interwału jaki dzieli bas podstawowy z rzędu drugiego do basu pomocniczego z rzędu pierwszego. Jest to odległość tercji wielkiej, czyli odległości czterech półtonów. Jeżeli zatem wiemy, gdzie w rzędzie drugim znajduje się C, to z łatwością możemy sobie obliczyć, że w rzędzie sąsiadującym pierwszym będziemy mieli bas tercjowy E, bo tercja wielka od C to daje nam E. Policzmy sobie to półtonami: pierwszy półton od C to Cis, drugi to D, trzeci to Dis i czwarty to E. I tak możemy obliczyć sobie od każdego dźwięku nam znanego, tak więc skoro wiemy, że bezpośrednio nad C w drugim rzędzie leży G (mamy odległość kwinty), to od G w rzędzie sąsiednim pierwszym będziemy mieli H (odległość tercji wielkiej). Odległości pomiędzy poszczególnymi basami w pierwszym rzędzie również będzie w odległości kwinty czystej jak ma to miejsce w rzędzie drugim. Czyli nad E jest H nad H jest Fis itd. Basy pomocnicze, tercjowe dla odróżnienia oznacza się podkreślając je.

Rząd trzeci to układ akordów durowych, czyli pod jednym guzikiem mamy spięty akord durowy. I tak w rzędzie trzecim koło basu podstawowego C z rzędu drugiego mamy akord durowy C – dur. Rząd czwarty to akord molowy, czyli koło basu podstawowego C z rzędu drugiego w rzędzie czwartym będzie akord c – moll, w piątym będziemy mieli natomiast akord septymowy czyli C7 i w szósty rzędzie akordy zmniejszone, czyli w szeregu C będzie to c zmniejszone (zm). I chronologicznie go każdego z szeregów basów: II rz. G, III rz. G-dur, IV rz. g-moll, V rz. G7. VI rz. g zm. I taki porządek obowiązuje na całej stronie basowej.

Oczywiście z początku może to Wam się wydać zawiłe i skomplikowane, ale tak naprawdę po bliższym rozpoznaniu schematu i po spokojnym przyswojenia go sobie, wszystko staje się jasne i klarowne.