Heligonka

Heligonka to jeden z najstarszych typów akordeonów. Pierwsze wzmianki o tym instrumencie pochodzą z czasów słynnego słowackiego zbójnika Juraja Janosika z Terchovej w masywie górskim Mała Fatra. Jest to tak jakby prostsza, ale tyko z pozoru wersja harmonii. Gabarytowo jest mniejsza od standardowego akordeonu czy harmonii, a największe zastosowanie heligonka znajduje w muzyce ludowej. Bardzo dużą rolę odgrywa w muzyce folklorystycznej Bawarii, Austrii, Czech i na Słowacji. Na południe Polski przywędrowała w XIX wieku z głębi ówczesnych Austro-Węgier. Dzięki swoim walorom brzmieniowym zyskała bardzo duża popularność zwłaszcza wśród kapel góralskich. Tradycja ta jest do dziś bardzo mocno pielęgnowana zwłaszcza na terenach Beskidu Żywieckiego, gdzie organizowane są liczne przeglądy i konkursy.

Budowa Heligonki

Heligonka podobnie jak akordeon składa się ze strony melodycznej i basowej oraz łączącego obydwie strony miechu, który wtłacza powietrze do poszczególnych stroików. Do jej budowy wykorzystywano różne gatunki drzewa. Najczęściej zewnętrzna część wytwarzana była z tych najtwardszych gatunków drzewa natomiast ta wewnętrzna mogła być wykonywana z tych miększych. Są oczywiście różne wielkości heligonek, a te najprostsze mają po stronie melodycznej i basowej po dwa rzędy guzików. Taką istotną różnicą pomiędzy heligonką a akordeonem czy innymi harmoniami jest to, że zagrywając dany guzik na rozciągnięcie miechu jest on innej wysokości niż na zamknięcie miechu. Podobnie jak ma to miejsce w harmonijce ustnej, gdzie inną wysokość otrzymujemy na wdmuchiwaniu powietrza w kanał, a inną na wciąganiu powietrza.

Granie na heligonce

Pozornie mogłoby się wydawać, że ze względu na stosunkowo niewielka ilość guzików można niewiele wygrać melodii. Nic bardziej mylnego bowiem właśnie ze względu na specyficzną budowę polegająca na tym, że na rozgarnięcie miechu uzyskujemy inną wysokość dźwięku niż na zamknięcie, to automatycznie ilość dźwięków, którymi dysponujemy zdwaja nam się w stosunku do ilości posiadanych guzików. Dlatego grając na heligonce, tak ważne jest odpowiednie operowanie miechem. Tutaj nie ma takiej zasady jak przy grze na akordeonie, że miech zmieniamy co takt, dwa, czy co dana frazę. Tu zmiana miechu uzależniona jest od tego jaką wysokość dźwięku chcemy otrzymać. To jest z pewnością pewnym utrudnieniem i wymaga sporego wyczucia, by umiejętnie tym miechem operować.

Strój heligonek

Heligonka jest instrumentem diatonicznym a to sprawia, że niestety ma również swoje związane z tym ograniczenia. Jest przede wszystkim przyporządkowana do danego stroju, czyli tonacji w jakiej możemy grać na niej. W zależności od regionu z którego pochodzi takim charakteryzuje się strojem dany model heligonki. I tak na terenie polski najbardziej rozpowszechniły się heligonki w stroju C, F, ale również często do towarzyszenia instrumentom smyczkowym używa się heligonek w stroju G, D. Natomiast na Słowacji bardzo popularny jest strój B, Es, który najlepiej współgra z instrumentami dętymi takimi jak np.: kornety.

Nauka na heligonce

Heligonka nie należy do najprostszych instrumentów i trzeba się do niej po prostu przyzwyczaić. Zwłaszcza osoby, które na przykład miały już jakieś doświadczenie z akordeonem mogą na początku być trochę zdezorientowane. Przede wszystkim należy zrozumieć zasadę działania samego instrumentu, zależności jakie są pomiędzy współbrzmieniami na rozciąganie miechu a jego składaniem.

Podsumowanie

Heligonkę można nazwać typowym instrumentem ludowym bo właśnie w muzyce folklorystycznej znajduje ona największe zastosowanie. Opanowanie jej nie należy do najłatwiejszych zadań, ale po załapaniu pierwszych podstaw gra na niej potrafi sprawić wiele radości.