Harmonijki ustne

Harmonijki ustne w naszym sklepie muzycznym

Wydawać by się mogło, że harmonijka ustna to instrument stosunkowo młody, głównie rozpowszechniony przez Jimmiego Hendrixa oraz muzyków bluesowych. Jednak instrument ten posiada za sobą bardzo długą historię oraz wielu przodków, w wyniku przekształceń których powstała dzisiejsza harmonijka. Harmonijka ustna jest to instrument muzyczny, należący do grupy idiofonów dętych. Dźwięk na tym instrumencie wydobywa się poprzez drganie powietrza w szczelinach, przy których znajdują się metalowe blaszki zwane stroikami (zwanymi też języczkami), które wprawione w ruch wydają dźwięki zależne od ich długości. W bardzo podobny sposób dźwięk kształtuje się w akordeonach.

Najstarszym przodkiem harmonijki ustnej, jest instrument sheng, skonstruowany przez starożytnych Chińczyków około 3000 roku p.n.e.. W Europie natomiast instrumenty stroikowe mają dużo skromniejszą historię. Pod koniec XVIII w. peterburski konstruktor organów Kirschnigk, zainspirowany grą Johanna Wildego właśnie na shengu, zbudował organy, w których najwyższy rejestr wyposażył w stroiki przelotowe, zamiast tradycyjnych piszczałek. W 1792 roku współpracownik Kirschnigka, szwedzki organmistrz Georg Christoffer Rackwitz zbudował orchestrion dla Georga Josepha Voglera, kompozytora muzyki organowej i wirtuoza tego instrumentu. Podczas podróży koncertowych po całej Europie Vogler przyczynił się do popularyzacji instrumentów ze stroikami przelotowymi. Na początku XIX wieku, dokładnie w roku 1805 został wynaleziony pierwszy, samodzielny instrument stroikowy – panharmonikon. Zaprojektował go Johann Nepomuk Malzelm, przyjaciel Ludwiga van Beethovena, który skomponował swój op. 91 właśnie na ten instrument. Kolejnym z instrumentów, od których pochodzi współczesna harmonijka ustna, była eolina, zbudowana w 1816 roku przez niemieckiego zegarmistrza Dawida Buschmanna. Jego syn Friedrich, mając 16 lat zbudował w 1821 roku aurę, będącą najbliższym prototypem harmonijki ustnej. Miała ona postać wielodźwiękowego kamertonu, opartego na zasadzie stroika przelotowego. Stroiki były wprawiane w drganie po zadęciu w odpowiednie kanały. Dalszych ulepszeń dokonał Christian Messner, który w 1821 roku skonstruował instrument o nazwie Mundaeoline, Matthias Hohner, dając tym samym początek do dziś działającej firmie produkującej te instrumenty.

Dzisiejsza harmonijka ustna występuje w kilku odmianach. Różnice pomiędzy nimi polegają głównie na stroju, wielkości i rozpiętości skali. Z uwagi na to rozróżniamy:
Harmonijki diatoniczne – są to harmonijki najszerzej rozpowszechnione. Zazwyczaj posiadają 10 otworów i strojone są przeważnie w durowych tonacjach: C, Des, D, Es, E, F, Fis, G, As, A, B oraz H.
Harmoniki chromatyczne – pozwalają na wydobycie wszystkich dźwięków chromatycznie. Harmonijki chromatyczne wyposażone są w tzw. register – jest to przycisk przesuwający brzmienie dźwięków podstawowych o pół tonu. Są to technicznie najbardziej skomplikowane harmonijki, ich skala sięga od c małego do d4.

Harmonijki oktawowe - w odróżnieniu od harmonijek diatonicznych, harmonijki oktawowe posiadają po dwie pary stroików w każdym kanale, z których pierwsza służy do wydobycia dźwięku poprzez wydech, druga poprzez wdech.
W harmonijce oktawowej stroiki strojone są parami w oktawie, co oznacza, że na każdym kanale uzyskujemy jednocześnie dwa dźwięki, różniące się dokładnie o jedną oktawę, czyli np.: C i C1, D i D1 itd. To rozwiązanie daje wrażenie pełniejszego dźwięku.
Harmonijka wiedeńska – zbudowana jest w bardzo podobny sposób co harmonijki oktawowe, jednak stroiki strojone są niemal identycznie. Bardzo mała różnica powoduje charakteryczną wibracje, przez dźwięk staje się bardziej donośny.
Harmonijka akompaniująca – są to odmiany harmonijki o niskim brzmieniu, np. basowa lub akordowa.

Podsumowanie
Harmonijka ustna to instrument, który ze względu na swe rozmiary, charakterystyczne brzmienie oraz stosunkowo niską cenę, stał się bardzo popularny na całym świecie. Ma bardzo szerokie zastosowanie w wielu gatunkach muzycznych. Na początku wykorzystywany był głównie w muzyce ludowej, folkowej oraz country. Najbardziej jednak instrument ten kojarzy się z bluesem.