Puzony w naszym sklepie muzycznym
Puzon jest to instrument dęty blaszany należący do grupy aerofonów ustnikowych. Najbardziej spokrewniony jest z rodziną trąbek, z której wyodrębnił się dopiero około XIII wieku, wtedy właśnie proste dotychczas trąbki zaczęto budować w kształcie litery S. Poprzez stopniowe wydłużanie owej trąbki, wykształciła się forma puzonu - środkowy odcinek rury stał się prosty, a części zakrzywione przybrały w stosunku do niego położenie równoległe. Na tym etapie puzon funkcjonował jako największa z trąbek. Jego dzisiejszy kształt zawdzięczamy zmianom wprowadzonym około XV wieku, co spowodowało usamodzielnienie puzonu i wyodrębnienie tego instrumentu spośród grupy trąbek.
Stroje
Puzon ma wiele odmian. W XVI wieku zaczęto produkować puzony w różnym stroju, odpowiadające rejestrem głosom ludzkim. Dzięki temu rozróżniamy dziś kilka strojów puzonów, są to: puzon dyszkantowy w B, altowy w F i Es, tenorowy w B, basowy w F oraz kontrabasowy w B. Wkrótce jednak puzon dyszkantowy wyszedł z użycia, a po nim także puzon kontrabasowy, puzon basowy zaś z czasem zastąpiono tenorowym, lecz większą menzurą. W późniejszym okresie wprowadzono w budowie puzonu kilka ulepszeń. Najważniejszym z nich było zastosowanie w XIX wieku wentyla kwartowego (urządzenia pozwalającego na obniżenie skali dźwięków o kwartę), co ostatecznie zlikwidowało potrzebę budowania kilku instrumentów różnej wielkości. Do czasu wynalezienia wentyla kwartowego basowe partie wykonywano na puzonie F.
Puzon a wysokość dźwięku
Oprócz rozróżnienia puzonów pod względem stroju, istnieją jego dwie odmiany różniące się sposobem zmiany wysokości dźwięków.
Pierwszy z nich to najbardziej popularnych w naszych czasach puzon suwakowy. W puzonie suwakowym zmiana długości instrumentu odbywa się za pośrednictwem teleskopowego elementu - rury w kształcie litery U ( innymi słowy „suwaka”) połączonej z główną częścią instrumentu. Luz pomiędzy dwiema rurami tworzącymi teleskop jest na tyle mały, by utrzymać odpowiednie ciśnienie wewnątrz instrumentu, lecz zarazem na tyle duży, by umożliwić swobodne przesuwanie się rur względem siebie. Materiał, z jakiego wykonywane są trące elementy, jest tak dobrany, by zminimalizować siły tarcia. Zwykle są to stopy niklu. Na każdej pozycji suwaka instrumentalista ma możliwość wydobywać dźwięki z szeregu harmonicznego. Całkowity suw suwaka dobierany jest tak, by zapewnić interwał pomiędzy drugą a trzecią składową harmoniczną pomiędzy skrajnymi położeniami. W związku z tym suwak posiada siedem standardowych pozycji, wliczając w to dwie skrajne. Są one rozłożone nieliniowo na długości suwaka. I tak odległość pomiędzy pierwszą a drugą pozycją wynosi ok. 8 cm, a pomiędzy szóstą a siódmą około 12 cm. Całkowita długość puzonu tenorowego wynosi ok. 2,74 m. jednak nowoczesne puzony posiadają dodatkowy zawór rotacyjny sterowany kciukiem lewej ręki (zakładając, że prawa operuje suwakiem) dołączający dodatkowy kanał o długości około 91,4 cm zwiększający całkowitą długość instrumentu do ok. 3,66 m obniżając zarazem strój instrumentu do f. Taki właśnie puzon oznaczany symbolem 12'B/F (długość w stopach i dwa stroje) stał się współczesnym standardem puzonu suwakowego wypierając inne wymienione powyżej.
Drugim rodzajem puzonu jest puzon wentylowy, posiadający więc cechy trąbki wentylowej. Instrument wynaleziono w 1820 roku, niewiele lat później po wyprodukowaniu pierwszej wentylowej trąbki. Zastosowano w nim trzy zawory (jak w trąbce), dające siedem kombinacji odpowiadających siedmiu położeniom suwaka. Alternatywną konstrukcją był sześciozaworowy puzon Adolpha Saxa, w którym każdy zawór odpowiadał jednemu położeniu suwaka, przy czym wszystkich sześć w położeniu neutralnym odpowiadało położeniu siódmemu suwaka. Puzon wentylowy dzięki brakowi suwaka, stał się instrumentem nieco mniejszym, co ułatwiło jego wykorzystanie w praktyce muzycznej. Powstały także wersje przeznaczone specjalnie dla orkiestr wojskowych oraz konnych – wersja pionowa i cylindryczna. W porównaniu z puzonem suwakowym, puzon wentylowy miał pewne zalety – był to instrument bardziej zwarty oraz posiadający możliwość gry w szybszych tempach. Jednak nie dało się wykonać na nich glissanda, tak bardzo charakterystycznego w dla tego instrumentu.
Podsumowanie
Puzon jest instrumentem bardzo popularnym w dzisiejszych czasach. Jest szeroko wykorzystywany np. w muzyce poważnej, gdzie posiada swoje stałe miejsce w orkiestrze symfonicznej, orkiestrze dętej a także w bardzo popularnych ostatnio zespołach instrumentów dętych blaszanych. Istnieje również całkiem obszerna literatura puzonowa. Drugim gatunkiem w którym puzon sprawdza się bardzo dobrze, jest muzyka rozrywkowa, gdzie sekcje dęte, big bandy jak również soliście bardzo chętnie korzystają z tego instrumenty, charakteryzującego się donośnym i konkretnym brzmieniem.