Kontuzje pianistów i ich leczenie

Gra na fortepianie jest czynnością przyjemną, wygodną i zdrową. Daje dużo satysfakcji, poprawia koordynację, wzmacnia mięśnie dłoni i przedramienia, i stanowi doskonały sposób na oderwanie się od codzienności. Czasami jednak, jeżeli technika gry jest nieprawidłowa, albo też bardzo intensywne wielogodzinne ćwiczenia połączone są z niezdrowym trybem życia (zwłaszcza paleniem papierosów), może stać się przyczyną nieprzyjemnych i kłopotliwych urazów.

Spośród wszystkich muzyków na kontuzje najbardziej narażeni się perkusiści i organiści. Pianiści pod tym względem znajdują się na trzecim miejscu. Od razu jednak należy dodać, że wielu pianistów, nawet grających bardzo wymagające klasyczne repertuary, nigdy nie odnosi kontuzji! Znacznie większe zagrożenie stanowi na dobrą sprawę pisanie na klawiaturze komputerowej umieszczonej na małym wysuwanym blacie.
Wszystkie pianistyczne kontuzje dają się skutecznie leczyć (zwłaszcza, gdy są wcześnie wychwycone), marnują jednak niepotrzebnie czas grającego i są oznaką błędów w technice grania. (Co niekorzystnie przekłada się na jakość wykonań) Co więcej; stany zapalne zwiększają ryzyko wystąpienia kontuzji w przyszłości, a zespół cieśni nadgarstka po leczeniu zabiegowym może wymagać kilkumiesięcznej rehabilitacji (zdarzają się zaburzenia czucia). Opiszmy pokrótce te kontuzje oraz sposoby ich uniknięcia i leczenia.

Zespół cieśni nadgarstka
Przeciążenie ścięgien w okolicy nadgarstka może prowadzić do uszkodzenia nerwu, które objawia się uczuciem kłucia w palcach, zaburzeniem czucia, tężeniem mięśni dłoni. Zabieg uwolnienia jest bardzo prosty, ale jak wspomniano powyżej, ręka może po nim wymagać długotrwałej rehabilitacji. Jak uniknąć zespołu cieśni nadgarstka? W grze na fortepianie, względnie na pianinie, kluczowe jest rozluźnienie mięśni dłoni i przedramienia w czasie gry, można również wykonywać ćwiczenia rozciągające, które zmniejszą napięcie mięśni i przy okazji poprawią tym samym szybkość i kontrolę grającego. Należy unikać niektórych ćwiczeń obciążających nadgarstek (np. szybkich akordów granych staccato przez ruch nadgarstka), wykonując je możliwie rzadko i krótko. Warto także przenieść klawiaturę komputera z wysuwanego blatu, na górny blat biurka. Powinno ono być na tyle duże, aby umożliwić położenie na nim prawie całego przedramienia (ale bez łokcia!) Klawiatura powinna również być ustawiona możliwie płasko, na schowanych podpórkach.

Łokieć tenisisty i łokieć golfisty
To uszkodzenia ścięgien w okolicy łokcia wywołane nadmiernym obciążeniem, objawiają się bólem, dyskomfortem, spadkiem sprawności ręki, oraz bólem przy uciskaniu ścięgien w okolicy łokcia. Pianista jest narażony na nie, jeżeli podczas gry niepotrzebnie spina mięśnie przedramienia, a także, jeżeli dużo pisze na klawiaturze komputerowej umieszczanej na wysuwanym blacie, gdy przedramię nie ma się na czym oprzeć. Zwiastunem kłopotów jest także nieustanne napięcie mięśni. Warto pomacać własną rękę, aby upewnić się, że mięśnie w stanie spoczynku są luźne. Jeżeli mięśnie cały czas są twarde, świadczy to o nadmiernym napięciu, które należy stopniowo ograniczać przez ćwiczenia rozciągające, masaże i techniki relaksacji mięśni, np. przez relaksację progresywną, polegającą na świadomym, maksymalnym napinaniu mięśni i następnie ich rozluźnianiu.

Inne stany zapalne
Nieodpowiednia technika gry, czy podświadome spinanie mięśni, mogą prowadzić do uszkodzeń praktycznie w dowolnej części kończyn górnych, co może bardzo utrudniać, a nawet uniemożliwiać grę. Dlatego przed przystąpieniem do gry, należy zawsze przeskanować swoje ciało w poszukiwaniu spiętych mięśni i rozluźnić je. Warto wykonywać także ćwiczenia rozciągające. Należy jednak je wykonywać stopniowo i delikatnie! Zbyt gwałtowne ćwiczenia mogą naderwać ścięgna, a w efekcie skutki są odwrotne do zamierzonych. Przed przystąpieniem do gry, warto wykonać rozgrzewkę z ruchami rąk we wszystkich płaszczyznach, aby rozgrzać mięśnie i poprawić ukrwienie. Ćwiczenia należy zaczynać od dynamiki piano i wolnego tempa. Rozpoczęcie gry od etiudy w szybkim tempie to proszenie się o kontuzję! Należy też unikać ciągłego grania fortissimo (stare ćwiczenie Leberka i Starka, stosowane też w szkole rosyjskiej)- wprawdzie szybko wzmacnia ono palce, ale nie uczy należytej kontroli i bardzo często wywołuje poważne urazy. Należy także zrezygnować z palenia papierosów, dbać o odpowiednią ilość snu i zbilansowaną dietę. Palenie tytoniu zwęża naczynia krwionośne, pogarszając znacząco odżywienie mięśni i ścięgien, zaś sama nikotyna zaburza ponadto proces reprodukcji komórek w efekcie spowalniając proces regeneracji mięśni. Odpowiednia ilość snu jest kluczowa dla regeneracji, podobnie jak zbilansowana dieta zawierająca białko- tego ostatniego na szczęście w dzisiejszych czasach nam nie brakuje, chyba że stosujemy dietę wegańską.

Jak leczyć kontuzje pianisty?
Przestrzegając powyższych zaleceń, można ustrzec się od uniknąć kontuzji. Co jednak powinien zrobić pianista, który już cierpi z powodu urazu ręki? Po pierwsze należy oczywiście iść do lekarza, który przepisze odpowiednie leki przeciwzapalne, oraz może skierować na dalsze badania do ortopedy lub neurologa celem ustalenia, jaka dokładnie część ręki została uszkodzona i podjęcia odpowiedniego leczenia. Jeżeli przyczyną problemów jest lekki stan zapalny, np. w okolicy łokcia (tzw. łokieć golfisty, lub łokieć tenisisty), wystarczające może być dwutygodniowe odciążenie kończyny (odpoczynek), połączony z ćwiczeniami rozciągającymi oraz schładzaniem i rozgrzewaniem chorego miejsca. Pomocne są leki przeciwzapalne, same jednak nie rozwiążą problemu, jeżeli terapii nimi nie połączy się z odpoczynkiem i ćwiczeniami rozciągającymi. Stosowanie leków należy przy tym skonsultować z lekarzem. Wprawdzie niektóre leki dostępne bez recepty, jak np. ibuprofen czy aspiryna mają działanie przeciwzapalne, ale istnieje również szereg leków, które maskują ból, nie mając przy tym działania przeciwzapalnego, mogą więc bardziej zaszkodzić niż pomóc. Niezbędna także jest korekta techniki gry. Jeżeli nie wprowadzimy luzu do naszej gry, kontuzja szybko powróci. Warto także udać się do fizjoterapeuty i poddać przemęczone ścięgna masażom i krioterapii, które pomogą mięśniom się rozluźnić i poprawią odżywienie tkanek, co przyspieszy regenerację chorej kończyny.

Podsumowanie
Uniknięcie kontuzji jest łatwe, choć wymaga pewnej uwagi. Należy dbać o to, żeby w czasie gry mięśnie były rozluźnione, co nie tylko zapobiega uszkodzeniu mięśni i ścięgien, ale także ułatwia samą grę. Warto wykonywać ćwiczenia rozciągające, a przed grą, ćwiczenia rozgrzewające, zaś sam trening gry na fortepianie rozpoczynać wolnym tempem i dynamiką piano. Granie szybkich akordów staccato należy ćwiczyć możliwie rzadko i z przerwami, oraz unikać ćwiczeń polegających na ciągłej grze fortissimo. Warto zadbać także o prawidłowe ustawienie klawiatury komputera – przenieść ją z wysuwanego blatu, na górny blat biurka i położyć płasko na schowanych podpórkach, aby ręce podczas pisania spoczywały płasko i wygodnie na blacie. W razie kontuzji należy udać się do lekarza celem zasięgnięcia porady. W razie lekkich uszkodzeń ścięgien, skuteczny może być odpoczynek połączony z masażem funkcyjnym, krioterapią i ćwiczeniami rozciągającymi.

Komentarze