Do czego służą monitory studyjne?

Monitory studyjne nie są niezbędne przy nauce obsługi syntezatora czy zwykłej grze, jednak, jeżeli w grę wchodzi przygotowanie dobrej jakości nagrania, odpowiedni miks, a tym bardziej późniejszy mastering, monitory studyjne są niezbędnym elementem każdego studia muzycznego. Dlaczego?

Ustawienie dobrego miksu, czy mastering nagrania opiera się na słuchu, tymczasem zwyczajne głośniki czy zestawy audio są projektowane tak aby „poprawiać” brzmienie muzyki przez podbicie lub osłabienie niektórych częstotliwości (np. podbicie basu). Przy ustawianiu miksu, wszelkie podkoloryzowanie samowolnie wykonane przez sprzęt, uniemożliwia podjęcie właściwych decyzji, ponieważ nie słyszy się prawdziwego brzmienia z którym się pracuje i w najlepszym razie można ustawić miks który będzie dobry jedynie dla sprzętu na którym pracowaliśmy.

Monitory studyjne są projektowane tak, aby odtwarzać dźwięk możliwie płasko, w możliwie najszerszym spektrum słyszalnych częstotliwości. Dobre monitory studyjne zapewniają dokładne odtwarzanie rzeczywistego brzmienia w szerokim zakresie głośności. Pozwala to ocenić brzmienie różnych części miksu w zależności od poziomów głośności. Monitory pozwalają także lepiej usłyszeć artykulację, dzięki czemu można wychwycić błędy wykonawcze, poprawić je, czy podkreślić niuanse artykulacji w masteringu.

Dobry monitor- czyli jaki?
Brzmienie monitorów studyjnych przy pierwszym kontakcie jest podchwytliwe: ze względu na płaskie brzmienie, może się wydawać że źle grają, a wynika to z przyzwyczajenia uszu do zwykłych zestawów podbijających bas i wygładzających wysokie dźwięki. Wybierając monitor studyjny, należy zapomnieć o tym wszystkim czego zawsze szukaliśmy wybierając sprzęt audio, a więc bass boostach i wszelkich efektach, a skoncentrować się na parametrach które pozwolą na jak najwierniejsze odwzorowanie dźwięku w konkretnych warunkach naszego studia.

Monitory są opisywane przez szereg parametrów (patrz słowniczek na końcu artykułu). Zapoznanie się z nimi i zrozumienie ich działania pomoże w wyborze monitorów, lecz powiedzmy dwie rzeczy jasno: po pierwsze, testy w których producenci ustalają parametry działania monitorów, nie są standaryzowane więc parametry nie zawsze dają się porównywać 1 do 1, są więc pomocną wskazówką, ale trzeba też koniecznie korzystać z uszu, własnych oraz recenzentów i innych użytkowników. Oczywiście wiąże się to z pewnym ryzykiem. Nasze wybory, zwłaszcza na początku zapewne nie będą idealne, nie należy więc zbytnio się przejmować i spędzać tygodni na zastanawianiu się, jaki model wybrać. Lepiej zapoznać się z najważniejszymi kwestiami, podjąć decyzję i praktyce nabierać doświadczenia, rozwijając swoje umiejętności (studio można w dowolnym czasie udoskonalić, a czas poświęcony nabieraniu wprawy jest bezcenny). Inną opcją, jest zatrudnienie inżyniera dźwiękowego, aby zaprojektował od podstaw dobre studio.

Popularne monitory Alesis Elevate 5, źródło: muzyczny.pl

Moc
Moc mierzona w watach, jest jednym z tych parametrów na które najczęściej zwraca się uwagę przy wyborze sprzętu grającego. W przypadku monitorów studyjnych ma niewielkie znacznie. Mocne monitory przydają się w bardzo dużych studiach. Małe studia wymagają od 10 do 60 watów mocy. Warto podkreślić że mocny monitor nastawiony na dużą głośność w małym studiu, praktycznie uniemożliwi prawidłowy odsłuch, ponieważ dźwięk ulegnie ogromnym zniekształceniom odbijając się od ścian.

Zakres częstotliwości
Ponieważ dobre monitory muszą dokładnie odtwarzać rzeczywisty dźwięk, należy się upewnić że wybrane monitory będą dokładnie odtwarzać zakres naszych nagrań. Większość monitorów ma podaną najniższą częstotliwość w hercach (Hz), a najwyższą w kilohercach (kHz). Większości nagrań wystarcza pasmo przenoszenia od 50Hz do 20 kHz.

Przy pracy z muzyką o dużej ilości niskich tonów, warto rozważyć zakup subwoofera który poradzi sobie z częstotliwościami do 30Hz lub niższych.

Pasmo przenoszenia / odchylenie
Decyzji o wyborze monitora nie należy jednak opierać na samym zakresie częstotliwości, bowiem ten parametr nie mówi nam, na ile wiernie i równomiernie poszczególne częstotliwości będą odtwarzane. Dlatego kolejnym istotnym parametrem jest odchylenie, jakie będzie występować w głośności poszczególnych częstotliwości. Poziom odchylenia podawany jest w decybelach (dB).

Powiedzmy że monitor ma zakres 40Hz – 20kHz ±2dB. To oznacza, że niektóre częstotliwości w dostępnym zakresie, będą odtwarzane z głośniej lub słabiej maksymalnie o dwa decybele od innych. Oczywiście, im mniejsze odchylenie tym lepiej, natomiast przyjmuje się że monitory o odchyleniu ±3dB są wystarczająco równe dla większości zastosowań homerecordingowych.

Całkowite zniekształcenie harmoniczne (THD)
THD to kolejny parametr który określa dokładność monitora studyjnego. THD określa czystość odtwarzania sygnału dźwiękowego podanego do monitora. Nie ma takiego układu elektrycznego który nie prowadzałby jakichś zniekształceń sygnału, a to z kolei powoduje pojawienie się zniekształceń i szumów w odtwarzanej muzyce. Oczywiście takich zniekształceń powinno być jak najmniej. Kiepski układ wprowadza nawet 1% zniekształceń w dowolnej części zakresu, dobry ok. 0% (np.0.001%). Monitory studyjne przeważnie mają bardzo niski poziom zniekształceń, podczas gdy zwykłe głośniki i słuchawki do normalnego słuchania muzyki, mają bardzo wysokie poziomy zniekształceń – to kolejny powód dla którego nie powinno się używać zwykłych głośników w studiu.

Monitory bliskiego, dalekiego czy średniego pola?
Terminy takie jak monitor bliskiego pola, lub monitor dalekiego pola są często spotykane. Samo wyjaśnienie terminu jest proste: odnosi się on do sposobu w jaki monitory są umieszczone w studiu względem użytkownika: blisko, daleko czy w średniej odległości.

Małe monitory bliskiego pola to doskonały wybór do małych studio i dla początkujących. Ze względu na małą odległość (ok. 90-150cm) przy monitorach bliskiego pola słucha się głównie dźwięku wydobywającego się bezpośrednio z monitorów, unikając zniekształceń jakie zachodzą w dźwięku gdy odbija się on od ścian, sufitu, podłogi i innych znajdujących się w pomieszczeniu przedmiotów. Jest to szczególnie istotne w małych studio (np. typowych ciasnych pokojach blokowych), czy wówczas gdy mamy problem z akustycznym dostosowaniem pomieszczenia.

Monitory średniego i dalekiego pola są dobre do większych pomieszczeń, umieszczane w większej odległości, wymagają jednak akustycznej adaptacji pomieszczenia.

Słownik:
¼ Jack – większa odmiana złącza mini-jack znanego ze zwykłych słuchawek. Najpopularniejsza wersja połączenia analogowego, trwalszy niż wersja mini.

TRS – zbalansowana wersja obwodu z wtykiem typu jack.

Obwód zbalansowany (balanced), obwód z osobną masą – obwód odporny na działanie interferencji elektromagnetycznej, czyli promieniowania wytwarzanego przez pracujące w pobliżu urządzenia elektryczne. Zmniejsza ilość szumów w sygnale, powodowanych przez takie zakłócenia.

Bi-amplifikacja – używanie osobnych wzmacniaczy i zwrotnic dla poszczególnych komponentów głośnika.
Dyfrakcja – zaginanie fali dźwiękowej przez odbicie jej od przeszkody.

I/O – skrót od angielskiego input/output (wejście/wyjście), w ten sposób oznacza się informacje o gniazdach w sprzęcie audio.

Mastering — proces w którym ostateczne nagranie jest przygotowywane do odtwarzania na docelowych odtwarzaczach którym jest dedykowane. Zwykle obejmuje użycie limiterów, kompresję, wyrównywanie (EQ), normalizację, obrazowanie stereo i inne modyfikacje które mają zapewnić brzmienie odpowiedniej jakości dźwięku w określonych formatach audio i na określonym sprzęcie.

Miksowanie – ustalanie określonych poziomów głośności dla poszczególnych ścieżek i zakresów częstotliwości. Zły miks uniemożliwia wykonanie dobrego masteringu.

RCA – typ podłączenia który wziął swoją nazwę od Radio Corporation of America. W Polsce najbardziej znany jako kabel Cinch.

S/PDIF – standard przesyłania dźwięku w postaci cyfrowej, bez konwersji do sygnału analogowego i związanymi z tym zniekształceniami.

Subwoofer – głośnik niskotonowy wyspecjalizowany w wytwarzaniu brzmień niższych niż te wytwarzane przez woofer.

XLR – obwód znany także jako „Cannon”. Posiada osobną masę i jest odporny na zakłócenia elektromagnetyczne, popularny w zastosowaniach scenicznych i profesjonalnych, także ze względu na solidną konstrukcję wtyku.